Denizli ve ülkenin ilk krom ihracatını Kiraz Ailesi yaptı.
Denizli'de dört kuşaktır maden sektörü ile uğraşan Kiraz Ailesi kentin
ve Türkiye'nin ilk krom ihracatını Almanya'ya İzmir limanından 1943
yılında yaptı. O günleri anlatan Seyfettin Kiraz, 1966 yılında
Denizli'nin ilk traverten ocağını da Kaklık Beldesi sınırları
içerisinde bulunan Ballık Boğazı'na yakın bir bölgede açtıklarını
söyledi.
DenizliHaber / 31 Mart 2012 Cumartesi, 11:00
De-niz-li'de dört ku-şak-tır maden sek-tö-rü ile uğ-ra-şan işa-da-mı
Ahmet Sel-çuk Kiraz ve Suat Kiraz'ın ba-ba-la-rı 84 ya-şın-da-ki
Sey-fet-tin Kiraz, kent-te maden ve tra-ver-te-nin atası ola-rak
bi-li-ni-yor. De-niz-li'ye ilk komp-re-sö-rü ve ilk iş ma-ki-ne-si-ni
ken-di-si-nin ge-tir-di-ği-ni vur-gu-la-yan Kiraz, hayat
hi-kâ-ye-si-ni Yeni Asır'a an-lat-tı.
Aslen ne-re-li-si-niz? Ma-den-ci-lik ne-re-den ge-li-yor?
Aslen do-ku-ma-sı ile ünlü Ba-ba-dağ-lı-yız ama aile ola-rak hiç
do-ku-ma işi ile uğ-raş-ma-dık.1940'lı yıl-lar-da babam Meh-met Kiraz,
Ma-ca-ris-tan'a git-miş-ti. Orada Macar bir maden mü-hen-di-si ile
ta-nış-mış. De-niz-li'nin dağ-la-rın-da hangi ma-den-le-rin
bu-lun-du-ğu-nu öğ-ren-miş. Tek-rar Tür-ki-ye'ye ve De-niz-li'ye
gel-dik-ten sonra, dağ-lar-da krom ma-de-ni ara-ma-ya baş-la-dı.
Mer-ke-ze bağlı Ça-kı-ro-luk Mev-kii'nde bul-du-ğu krom da-ma-rı-nı
takip ede-rek krom ma-de-ni-ni 7 iş-çi-si ile bir-lik-te açtı. Krom o
za-man-lar büyük çi-vi-ler-le ve bal-yoz-lar-la iş-çi-ler
ta-ra-fın-dan kı-rı-la-rak çı-kar-tı-lı-yor-du. O dö-nem-ler-de ben
14-15 yaş-la-rın-day-dım. Ma-den-den çı-kart-tı-ğı-mız kro-mun
yak-la-şık 50 ton-luk bir bö-lü-mü-nü yol ol-ma-dı-ğı için
de-ve-le-rin sır-tın-da De-niz-li Tren Ga-rı-na ta-şı-ta-rak,
va-gon-la-ra yük-let-tik. 1943 yı-lın-da tren ga-rın-dan dö-ne-min
va-li-si Osman Nuri Te-ke-li'nin de ka-tıl-dı-ğı da-vul-lu zur-na-lı
tö-ren-le kromu İzmir Li-ma-nı'na gön-der-dik. 2. Dünya Sa-va-şı
sı-ra-sın-da dost ülke Al-man-ya'ya Tür-ki-ye'nin ve De-niz-li'nin ilk
krom ih-ra-ca-tı ismi ve gü-zer-gâ-hı belli ol-ma-yan bir ge-miy-le
İzmir Li-ma-nın-dan ba-bam-la bir-lik-te yap-tık
De-niz-li'nin ilk tra-ver-ten oca-ğı-nı nasıl bul-du-nuz?
1966 yı-lın-da maden arama ça-lış-ma-la-rı ya-par-ken Çü-rük-su
Va-di-si ola-rak bi-li-nen Kak-lık'tan baş-la-ya-rak Bul-dan
Ye-ni-ce-kent Bel-de-si-ne kadar uza-nan böl-ge-de şuan ki tra-ver-ten
ocak-la-rı-nın bu-lun-du-ğu böl-ge-nin batı kıs-mın-da ilk tra-ver-ten
oca-ğı-nın izini bul-dum. Şuan bile hala tra-ver-ten çı-kar-tı-lan
oca-ğın bir bö-lü-mü ya-ma-cın sır-tı-na kadar uzan-mış-tı. O sırtı o
zaman zorda olsa bu-la-bil-di-ğim az bir ba-rut-la pat-la-ta-rak
önün-de-ki top-ra-ğı açtım. O zaman elekt-rik ol-ma-dı-ğı için
tra-ver-ten blok-la-rı el mat-kap-la-rı yar-dı-mı ve pat-lat-ma adı
ve-ri-len usul-lü ke-si-li-yor-du. Her şey elde ve insan gü-cüy-le
ya-pıl-dı-ğı için yak-la-şık 12 ton-luk bir tra-ver-ten bloğu bir
haf-ta-da ke-si-li-yor-du. Vinç-ler iş ma-ki-ne-le-ri ol-ma-dı-ğı için
o ke-si-len blok kri-ko-lar ve odun-lar yar-dı-mı ile kam-yo-na
yük-le-me ya-pı-la-cak ram-pa-ya iki günde ite çeke
gö-tü-rü-lü-yor-du.
İlk tra-ver-ten sa-tı-şı-nı ne-re-ye yap-tı-nız? İlk ra-ki-bi-niz kimdi?
İlk tra-ver-ten sa-tı-şı-mı 1967 yı-lın-da İstan-bul'a yap-tım.
Kam-yo-na yük-le-di-ği-miz tra-ver-ten bloğu yol ol-ma-dı-ğı için üç
günde İstan-bul'a gö-tü-rü-le-bil-di. İstan-bul'da sa-de-ce iki yerde
tra-ver-ten ke-si-le-bi-li-yor-du. Fab-ri-ka gön-der-di-ğim
tra-ver-te-ni o za-man-ki ma-ki-ne-ler-de 15 günde ke-si-yor-du.
Ke-si-len ürün sa-tıl-dık-tan sonra pa-ra-sı bize gön-de-ri-li-yor-du.
O yıl-lar-da maden sa-ha-la-rı ile il-gi-li izin-le-ri ve ruh-sat-lar
il özel ida-re-si ta-ra-fın-dan ve-ri-li-yor-du. Ben-den sonra 1970
yı-lın-da tra-ver-ten işine Sa-ray-köy'de mezar taşı yapan Taşçı Osman
girdi. Taşçı Osman benim oca-ğı-mın ya-nın-da ki-ra-la-dı-ğı 5
dö-nüm-lük ara-zi-de ocak aç-mış-tı. O dönem De-niz-li'de
tra-ver-te-ni ve mer-me-ri bilen yoktu. De-niz-li-li-ler
bil-me-dik-le-ri için-de tra-ver-ten ocak-la-rın-da ça-lış-mı-yor-du.
Benim ya-nım-da ça-lı-şan-lar Afyon'dan ge-li-yor-du. Taşçı Osman'dan
sonra ya-nı-mız-da işçi ola-rak ça-lı-şan Af-yon-lu-lar-da özel
ida-re-den yer ala-rak ocak açtı, bugün hala De-niz-li'de
de-de-le-ri-nin aç-tı-ğı ocak-la-rı iş-le-ten Af-yon-lu-lar var.
Haberin DevamıReklam
Tra-ver-te-ni bı-ra-kıp neden tek-rar kroma dön-dü-nüz?
Tra-ver-ten-den ye-te-rin-ce para ka-za-na-ma-yın-ca tek-rar kroma
dön-düm. 9 yıl sonra yani 1975 yı-lın-da tek-rar krom ma-de-ni açmak
için damar arama ça-lış-ma-la-rı-na baş-la-dım. De-niz-li ile
Fet-hi-ye ara-sın-da-ki tüm dağ-la-rı adım adım gez-dim. Kale
Be-ya-ğaç böl-ge-sin-de yeni bir damar bu-la-na-rak tünel sis-te-mi
ile ma-de-ni açtım. O zaman ya-nım-da 18 kişi ça-lı-şı-yor-du. Ancak
çivi, çekiç ve bal-yoz-lar-la çok az maden çı-kı-yor-du. İstan-bul'a
git-ti-ğim bir günde 1940 yı-lın-da Ka-ra-köy'den Şiş-ha-ne'ye çıkan
tü-ne-lin ka-zı-mı sı-ra-sın-da ka-ya-rak hasar gör-müş hur-da-cı-ya
sa-tıl-mış komp-re-sö-rü bul-dum. 36 yıl hur-da-cı-da duran
komp-re-sö-rü satın ala-rak De-niz-li'ye kam-yon-la ge-tirt-tim.
De-niz-li'nin ilk komp-re-sö-rü olan, o komp-re-sör sa-na-yi-de
yap-tır-dık-tan sonra ma-de-nim-de kul-lan-ma-ya baş-la-dım.
Komp-re-sör yar-dı-mı ile günde bir kam-yon yani 7 ton krom
çı-kart-ma-ya baş-la-dık
De-niz-li'ye ilk komp-re-sör-den sonra hangi araç-la-rı ge-tir-di-niz?
İlk komp-re-sö-rü De-niz-li'ye ge-tir-dik-ten sonra İstan-bul'da araç
işi yap-ma-ya da baş-la-dım. İngil-te-re'den ge-tirt-ti-ğim ilk
Chev-ro-let marka oto-mo-bi-li Sakıp Sa-ban-cı'ya sat-tım. İlk Mas-sey
Fer-gu-son marka trak-tö-rü Tür-ki-ye'ye ben ge-tir-dim. 1976
yı-lın-da An-ka-ra'dan De-niz-li'nin ilk iş ma-ki-ne-si-ni pa-let-li,
bı-çak-lı grey-de-ri de ben ge-tirt-tim. O zaman kam-yo-nun üze-rin-de
iş ma-ki-ne-mi gören bir mü-hen-dis bin-di-ği oto-büs-ten inmiş, beni
ara-yıp buldu. Bod-rum-da yaz-lık in-şa-at-la-rı ya-pa-ca-ğı-nı iş
ma-ki-ne-si-ni ken-di-si-ne ver-me-mi ortak ol-ma-mı-zı is-te-di. 'Bu
ma-ki-ne ma-de-ne geldi orada ça-lı-şa-cak' dedim. Tek-li-fi kabul
et-me-dim. O dö-nem-de Bod-rum'da bir tane yaz-lık yoktu. Tek-li-fi
kabul et-sey-dim şimdi on-lar-ca yaz-lı-ğım ola-cak-tı. İş
ma-ki-ne-si-ni kam-yon-la Be-ya-ğaç'a gö-tür-düm. O kış çok sert
geçti. Kam-yon-dan iş ma-ki-ne-si-ni in-dir-dim. Kar yağdı, ma-ki-ne
karın al-tın-da gün-ler-ce kaldı. Ma-ni-sa De-mir-ci'de ilk onix
ma-de-ni-ni de ben çı-kart-tım.
Kaç ku-şak-tır maden sek-tö-rün-de-si-niz, şimdi ocak-la-rı kim iş-le-ti-yor
1985 yı-lı-na kadar çe-şit-li dağ-lar-da ve böl-ge-ler-de krom
ma-de-ni çı-kar-ma-ya devam ettim. Çı-kart-tı-ğım ma-de-ni Be-ya-ğaç -
Muğla ara-sın-da aç-tı-ğım dağ yolu yar-dı-mı ile Fet-hi-ye
li-ma-nı-na gön-de-ri-yor-dum. Ora-dan krom-lar İspan-ya, Ame-ri-ka ve
İtalya gibi ül-ke-le-re gön-de-ri-li-yor-du. Son-ra-ki yıl-lar-da
Honaz ve Fet-hi-ye ta-raf-la-rın-da da krom ma-den-le-ri açtım.
De-niz-li'de şuan fa-ali-ye-ti-ni sür-dü-ren bir-çok fir-ma-yı ben
davet ettim. Bir-çok fir-ma-nın oca-ğı-nı da ben bulup ver-dim. Şimdi
oğu-lum Ahmet Sel-çuk Kiraz, üçün-cü kuşak ve maden mü-hen-di-si
to-ru-num Emir-han Kiraz dör-dün-cü kuşak ola-nak maden iş-le-riy-le
uğ-raş-ma-ya devam edi-yor. Babam ve ben ma-den-ci-li-ği dağ-lar-da
yok-luk-lar için-de ça-lı-şa-rak öğ-ren-dik. Ben-den sonra oğlum ve
to-ru-num, oku-lu-na gidip maden sek-tö-rü-nü öğ-ren-di. Oğlum ve
to-ru-num or-tak-la-rıy-la bir-lik-te yılda 25 bin ton krom ma-de-ni
çı-kar-tıp, büyük bö-lü-mü-nü de Çin'e ihraç edi-yor.
--
Bilgi, paylaştıkça çoğalır.
Abdullah AKÖZEL
Maden Yük.Mühendisi
İş Sağ ve Güv.Uzmanı
İşyeri hekimi ve İş Güvenliği uzman Eğitimcisi
0506 427 42 22 aakozel@gmail.com
Aracısız ve ücretsiz ilan portalı
(Maden Sektörü iş ilanları+Madencilikle ilgili tüm ilanlar)
www.madenilan.com.
--
www.madenilan.com (Aracısız ve ücretsiz madencilik ilan portalı)
Grubun sahibiyle iletişim:Maden Yük.Müh. Abdullah AKÖZEL. aakozel@gmail.com 0506 427 42 22
Bu mesajı Google Grupları "MADENCİYİZTR" grubu.na üye olduğunuzdan aldınız.
Bu gruba posta göndermek için , mail atın : madenciyiztr@googlegroups.com
Bu gruba üyeliğinizi sonlandırmak için şu adrese e-posta gönderin:
madenciyiztr+unsubscribe@googlegroups.com
Daha fazla seçenek için,
http://groups.google.com.tr/group/madenciyiztr?hl=tr adresinde bu grubu
ziyaret ediniz.
